Jankowscy z Jabłoni Jankowców

 

     

 Opracowanie Andrzej M. Jankowski

Osadnictwo drobnoszlacheckie w powiecie mazowieckim rozpoczęło się na początku XV wieku. Wiele rodów szlacheckich, które otrzymały na tym obszarze nadania ziemskie od księcia mazowieckiego, zamieszkuje te tereny do tej pory. Niektóre rody szlacheckie powstały jednak nieco później, w XVI i XVII wieku. Główne rody, które zamieszkiwały w gminie Piekuty od stuleci to: Łopieńscy, Piekutowscy, Jabłońscy, Krasowscy, Żochowscy, Śliwowscy, Markowscy, Skłodowscy, Kostrowie, Piotrowscy i Jankowscy.     Wieś Jabłoń Kościelna w gminie Piekuty jest niewątpliwie najstarsza osadą w okolicy nazwanej Jabłoń. Pierwsze wzmianki o wsi Jabłoń Kościelna pochodzą z 1479 roku. W tym właśnie roku w aktach ziemskich łomżyńskich zachowała się wzmianka o Janie z Jabłoni herbu Jasiona (Jasieńczyk, Klucz). Jego synem był Mroczek, notowany w 1528 roku w aktach zambrowskich. W drugiej połowie XV wieku rozległe ziemie należące do pierwszych osadników zostały podzielone między poszczególnych członków rodu. Każdy z nich wziął sobie pewien obszar ziemi i zamieszkał z dala od gniazda - Jabłoni Kościelnej. Od imion tych pierwszych osadników powstały nazwy kolejnych osiedli Jabłoń. Byli to: Jan (Janusz) założyciel wsi Jankowce, Marek założyciel wsi Markowięta, Dobek (Dobiesław) założyciel wsi Dobki, Piotr założyciel wsi Piotrowięta, Samson, założyciel wsi Samsony, pozostałe nazwy osiedli powstały od innych nazw. Większość z nich istnieje po dzień dzisiejszy.     W  okolicy Jabłoń w lipcu 1493 roku była erygowana parafia, podczas wizyty biskupa łuckiego Jana II Adruszewicza. Założycielami parafii byli bracia: Jakub, Stanisław, Mikołaj oraz Dobiesław z rodzicami. Do grona założycieli należeli też: Jadwiga żona Szczepana oraz jej synowie: Jan, Piotr i Mikołaj. Wyżej wymienieni rycerze przekazali na rzecz parafii trzy włóki ziemi, z czego tylko część nadawało się na uprawę. Byli to tak zwani kolatorzy - opiekunowie parafii i proboszcza.     W okolicy Jabłoń zamieszkiwali głównie rycerze, którzy przyjęli nazwisko Jabłoński. Większość Jabłońskich z tych okolic pieczętowała się herbem Jasieńczyk, jednak rycerze z wsi Jabłoń Dąbrowa i Dobki używali herbu Dąbrowa. Zapewne pierwotnie byli Jasieńczykami, lecz w XVI wieku gałąź Jabłońskich z Dąbrowy, z Dobków oraz Markowięt przyjęła herb Dąbrowa. [Boniecki A, Herbarz...., t. 8, str. 118: Jabłońscy h. Dąbrowa] HERB JASIEŃCZYK (KLUCZ)     Jasieńczyk herb. Ma być w polu błękitnym Klucz złoty zębami w prawą tarczy obróconymi, temu prosto do góry stojący, na hełmie pięć piór strusich. Paprocki Okolski tom. 1. fol. 308. Ten herb według Długosza, w Polsce nadany, od Kazimierza Króla (nie piszą którego rycerzowi pewnemu, tak na Jadźwingów rączo nacierającemu, jako też życzliwie na wszelkie usługi Pańskie ochoczemu, przydano mu do tego, dobra i znaczne włoki. W Niemczech elektor i najwyższy podkomorzy Cesarski, na publicznym kongresie, klucz zwykł przed Cesarzem nosić, stąd niektórzy rozumieją, że i ten herb swoje początki zabrał. Herbowni: Barcikowski, Bielski, Boski, Grzegorzewski, Hayn, Jabłoński, Janowski, Karczewski, Kołubielski, Kowalski, Krajewski, Lchnowski, Mijakowski, Michałowski, Miedzychowski, Obuchowicz, Pawłowicz, Przeradzki Radoński, Słuchocki, Strupiechowski, Warpesz, Woraiński, Zbroski. [str. 454] Późniejsi heraldycy jako to: Kuropatnicki, Małachowski, Wielądek i inni następujące familie dodają jeszcze do tego herbu: Burski Jasieńczyk, Jasnogorski, Kluczyński, Łychowski, Ostoniecki, Ostowiecki, Radowicki, Zbrożek, Żebrowski, Żegocki. Nie wszyscy jednak tu położeni tym kształtem herbu Jasieńczyk zażywają, a najprzód Kowalscy klucz noszą, ale zęby u niego na obie są strony, a w księstwie Litewskim Pawłowiczowie Łukiańscy w polu czerwony klucz kładą, na nim serce strzałą przeszyte, także i na hełmie. Obuchowiczowie także innym go kształtem noszą, o czym na swym miejscu. [z: Kasper Niesiecki, Herbarz Polski, wyd. J.N. Bobrowicz, Lipsk 1839-1845 T.4 s.453-454, korekta wielcy.pl]          Inne, znane odmiany herbu: Alejewicz • Jasieńczyk odmienny • Jasieńczyk II • Jasieńczyk III • Krajewski • Łukiański • Pokrzywnicki • Sękowski • Żebrowski • Inne powiązane: Poraj-Jasieńczyk     Nie ma wśród wymienionych Jankowskich. Jest Janowski... Jednak z moich badań wynika, że do herbu Jasieńczyk został przypisany, podczas sesji Sejmu w 1672 roku rycerz Kazimierz Jankowski. W dokumencie jest wspomniana data pierwszego, znanego zapisu tj. 23 marca MDCLXXII czyli 1672 rok. Stan zachowania dokumentu nie daje pełnego wglądu w treść. Poniżej prezentuję fragment tego dokumentu - aktu nobilitacji z 1672 roku dla Kazimierza Jankowskiego. GNIAZDO JABŁOŃ JANKOWCE    Jabłoń Jankowce po raz pierwszy była wspomniana przy okazji popisu szlachty litewskiej z 1528 roku (Seło Jabłońskich Jankowyi). Na zjazd szlachty stawili się: Martin Jankowicz, Mikołay Jankowicz Surbło, Martin Mikołaiewicz Surbłowicz, Janawaia Szepetczynaia wdowa, Paweł Janowicz, Mikołaj Szepetczycz, Bernat Stanisławowicz, Brat jeho Bartosz, Stanisław Martinowicz. Możemy przypuszczać, że pierwszym osadnikiem był Jan, Janek i kolejni dziedzice zwali się Jankowiczami, od tego też powstała nazwa osiedla. [Źródła Dziejowe...., tom XVII/1, s. 214]     We wsi mieszkali Jabłońscy herbu Jasieńczyk. Tego herbu używała większość mieszkańców okolicy szlacheckiej Jabłoń. Spis podatkowy z 1580 roku wspomina o Mikołaju synu Pawła, Michale synu Mikołaja oraz Szczepanie synu Mikołaja [Źródła Dziejowe..., tom XVII/1 s. 97 i Słownik Geograficzny..., tom III, s. 340, Skorowidz miejscowości...., s. 110.].     Jabłoń Jankowce są wymieniane w spisie podatku pogłównego z 1676 roku, jako Jankowce. Mapa z 1795 roku zaznacza je jako Jankowice Jabłoń. [Nazwy miejscowe....., tom IV, s. 14.] Podobnie jak sąsiednie wioski była to siedziba drobnej szlachty. Zapewne tutejsza gałąź rodu Jabłońskich herbu Jasieńczyk przyjęła nazwisko Jankowscy. Herbarze milczą o rodzie Jankowskich herbu Jasieńczyk, czy Dąbrowa (taki herb mieli niektórzy Jabłońscy), a wszystko z tego powodu, że w Polsce istniało bardzo wiele rodzin szlacheckich o tym nazwisku i trudno było je jednoznacznie podzielić.   Uruski w Herbarzu Rodzina wymienia ród Jankowskich h. Dąbrowa. „Byli także w ziemi łomżyńskiej Jankowscy tego herbu z przydomkiem Młodzianowski, i ci wywodzili się ze szlachectwa od 1631 roku, lecz w XVIII wieku przeszli do herbu Jastrzębiec.” [Uruski, Herbarz Rodzina T.5 s. 355] Uruski umiejscowił ród Dąbrowów w łomżyńskim, dodatkowo mieli by wywodzić się od Młodzianowskich? Dochodzi też rok 1631 r. Wyklucza to powiązanie z rodem Jankowskich z Jankowców, gdyż ci byli już notowani w gm. Piekuty w XVI w. Genealogia Jankowscy z Jankowców, jak wyżej wspomniałem, pochodzą po Jabłońskich h. Jasieńczyk, którzy od XVI w. poczęli pisać się Jankowskimi. Ród ten był podzielony na kilka linii, noszący odrębne zawołania (często pochodzących po np. imieniu przodka, założyciela rodu – Marcela, Mateusza, Fabiana, Kacpra) (wg. Podymne i pogłówne par. Jabłoń Kościelna z 1674) Najstarszymi znanymi przydomkami w XVII w. posługiwali się: Pierwszym chrztem z akt par. Jabłoń Kościelna dostępnych od 1654 r. był chrzest Andrzeja s. Kacpra i Doroty Gierałt (być może założyciela rodu Jankowskich dicto Kacprzyk?); Jan dicto Kiełbasik ur. 1667 r. syn Tomasza i Anny z Łopińskich, wnuk Jakuba; Jakub dicto Jaskółczak ur. 1663 r. syn Bartłomieja i Heleny Krassowskiej; Andrzej dicto Jaskółczak ur. 1666 r. s. Michała i Marianny Śliwowskiej wnuk Marcina; Krzysztof ur. 1668r. s. Adama i Zofii Woyno, wnuk Marcina; Piotr dicto Fabiańczyk ur. 1674 r. syn Fabiana i Anny Szymborskiej, wnuk Pawła; Kazimierz dicto Mateuszczyk ur. 1674 r. syn Wojciecha i Elżbiety Koćmierowskiej, wnuk Mateusza; Jakub dicto Jurczak ur. 1675 r. syn Pawła i Doroty Prusińskiej, wnuk Balcera; Petronela ur. 1676r. c. Jakuba i Marianny Szymborskiej, wnuczka Gabriela; Jakub dicto Piłat ur. 1675 r. syn Wojciecha i Krystyny Piekutowskiej; Walenty dicto Maksiak al. Maxak ur. 1676 r. syn Melchiora i Doroty Śliwowskiej, wnuk Wojciecha; Paweł i Walenty ur. 1678 r. synowie Piotra i Marianny Koćmierowskiej, wnuki Jakuba; (być może dicto Kiełbasa?) Jan dicto Kruk ur. 1682 r. syn Pawła i Katarzyny; Władysław dicto Augustyniak ur. 1695, syn Mateusza i Marianny Włostowskiej; Maciej dicto Wroniak, ur. 1702 r. syn Andrzeja i Magdaleny Jabłońskiej; To tylko ok. 1/10 rodzin Jankowskich w XVII w. (było ponad 100 chrztów) W tym okresie, w Jankowcach nie było w ogóle rodzin Jankowskich innych niż szlacheckie; Paweł Jankowski (+1725 Jankowce) s. Stefana, mój praprzodek, z małżonką Marianną Moczydłowską de Moczydły pochodzący z Pruszanki par. Domanowskiej, dzieci: Agnieszka 1675 r., Jan 1677r., Zofia 1680 r., Jakub 1692 r. ur. w Jabłoni Piotrowcach gdzie Paweł posiadał część szlachecką;     Wspomniany powyżej Kazimierz Jankowski, nobilitowany w 1672 r. (dla potrzeb opracowania ur. ca. 1635) Pan Jerzy Wiśniewski wspomina Kazimierza, rycerza nobilitowanego w 1672 r. h. Jasieńczyk, husara od 1655 r. ur. 1634? Być może to on był wymieniony w pogłównym i podymnym par. Rutki we wsi Zambrzyce-Jankowo lub Jankowo w latach 1673/1674? Kazimierz syn Jana, z Zambrzyc-Jankowa, zawarł związek małżeński w 1669 r. w Rutkach z Krystyną Zambrzycką. Miał z nią trójkę dzieci urodzonych w Zambrzycach-Jankowie: Marcina (1670-1742), dziedzica Jankowa, Franciszka (*1673), męża od 1694 r. Małgorzaty Garbowskiej i Konstancję (*1689). Brak jest akt chrztów z I poł. XVII w. Nie wiadomo, czy Kazimierz pochodził z Jankowców. Ale przynależność herbowa wiąże go z tym gniazdem Jankowskich.